2020_CBS_03717 - Collectiebeheer Gasthuismuseum - Reinigingstraject na stofschade - Goedkeuren

Decreet lokaal bestuur van 22 december 2017, zoals gewijzigd. 

Artikel 42 § 1° d) van de Wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten.

• Helicon is de enige gespecialiseerde firma actief in België. Alternatief is werken met aparte restauratoren-conservatoren, maar deze optie was niet interessant door de tijdsdruk omwille van de vochtigheid in het pand en de winter die eraan kwam, die op zijn beurt weer voor schommelingen in het binnenklimaat zorgt. Bovendien zou die optie duurder uitkomen.
• Er is geen enkel voorwerp met blijvende schade op voorwaarde dat het voorwerp tijdig gereinigd wordt zodat het stof niet verkleefd raakt aan het voorwerp.
• Kenniswinst: calamiteit als katalysator voor opwaardering van de collectiezorg. Het museum werkt momenteel een onderhoudsplan uit waarin exact beschreven staat welk type object met welk materiaal en met welke behandeling gereinigd dient te worden. Van ad hoc behandeling naar ingeplande zorg dus. Binnen het traject gaat het om ongeveer 1.000 objecten, maar het museum heeft in totaal 10.000 objecten te onderhouden, exclusief de papieren collectie zoals bidprentjes en prentkaarten. Elk type object komt aan bod in het traject met Helicon.
• Tijdswinst op termijn: voorwerpen worden na reiniging direct herpakt. Veel voorwerpen staan nu los in de kasten. Een verpakking in tikkeldozen en rakoboxen zorgt ervoor dat de voorwerpen minder snel stof vatten. Wat op termijn weer een tijdswinst in de collectiezorg betekent.

Artikel 42 § 1° d) van de Wet van 17 juni 2016 inzake overheidsopdrachten

Eind mei 2020 kwam er bouwstof op een deel van de museumcollectie. Omdat bouwstof scherp stof is – ook al is dat niet altijd visueel zichtbaar – is het zeer schadelijk voor de collectie. Verwijderen met een gewone stofzuiger of borstel en blik was geen optie, omdat er teveel kans op krasschade is en omdat bouwstof zich snel verspreidt, ook in de kasten, waarin op hun beurt ook weer collectiestukken zitten. Een snelle interventie was nodig, want in combinatie met de vochtigheidsgraad die aanwezig is in het pand kan het stof zorgen voor blijvende schade door verkleving en later schimmelvorming.

Het bouwstof is verspreid tijdens boorwerken voor het vernieuwen van het camerasysteem. De interne werken werden vroeger gestart dan ingepland. Gevolg hiervan is dat de werkzaamheden zijn doorgevoerd zonder richtlijnen van het museum. Beide diensten bespraken het voorval en er werd afgesproken om de werken na de reiniging verder te zetten met goede afspraken.

Voor het reinigen van de collectie ging het Gasthuismuseum te rade bij Faro, het steunpunt voor cultureel erfgoed, bij de intergemeentelijke erfgoedcel k.ERF en bij collega musea. Een verkeerde behandeling, hoe logisch die ook klinkt binnen een standaard huishoudreiniging, kan op termijn voor onomkeerbare schade zorgen aan de objecten. Er werd aangeraden om contact op te nemen met Helicon Conservation Support, een beredderingsfirma met specifieke kennis in calamiteiten en behoud en beheer van museale objecten. Helicon deed een plaatsbezoek waarin ze de aantasting bepaalden en een oplossing voorstelden.

De vervuilde objecten werden verdeeld in 3 categorieën:

• 1: niet-museale objecten zoals de lichtarmatuur, vitrines en muren
• 2: niet-fragiele museale objecten die door het museumteam zelf gereinigd kunnen worden mits toelichting van Helicon: vb. houten meubelen, porseleinen en glazen voorwerpen, harde metalen
• 3: broze en materiaalspecifieke museale objecten die door een opgeleide conservator-restaurator gereinigd dienen te worden: vb. schilderijen, polychrome beelden, broze textielstukken

De gesprekken met de verzekeraar Axa werden opgestart binnen de verzekeringspolis aller risico van de stad. Axa stelde op zijn beurt de gespecialiseerde onderfirma Jean Verheyen aan. De aanwezigheid van het bouwstof werd ook door de verzekeraar objectief vastgesteld. Die stelde voor om categorie 3 volledig te vergoeden en uit te besteden en om categorie 2 binnen het museumteam aan te pakken.

Het museumteam is voorstander om categorie 1 zelf te reinigen en om categorie 2 zelf te reinigen met ondersteuning van Helicon. Binnen de reguliere collectiezorg van het museum stond ingepland om alle voorwerpen opnieuw te fotograferen tegen midden 2021. Alle voorwerpen moesten dus toch in de hand genomen worden. Helicon licht de reinigingsmethodiek toe, waardoor het museum haar kennis naar behoud en beheer van de objecten enorm verbetert op korte tijd. Ook de conditie van bepaalde objecten en de nood aan een conservatiebehandeling kan binnen dit traject afgetoetst worden.