Terug
Gepubliceerd op 31/03/2022

2022_GR_00071 - UNESCO-dossier Gezinsverpleging - kennisnemen

Gemeenteraad
wo 30/03/2022 - 20:00 Ooievaarsnest
Goedgekeurd

Samenstelling

Aanwezig

Vera Celis; Nadine Laeremans; Griet Smaers; Marleen Verboven; Bart Julliams; Brigitte Kempen; Pieter Verhesen; Noël Devos; Rosa Van Cleempoel; Luc Verguts; Ivan Wartel; Pieter Cowé; Marlon Pareijn; Benny Eyckmans; Tinne Vangeel; Lea Neyens; Patrick Graux; Tinne Van Gelder; Luc Van Laer; Myriam Smets; Petra Gyesbreghs; Dirk Kennis; Tom Corstjens; Griet Ceusters; Mathias Van Braband; Nadja Robeyn; Berten Kempen; Yves Van Hulsel; Francois Mylle, Algemeen Directeur

Afwezig

Griet Verhesen; Ben Van Looveren; Elhasbia Zayou; Greet Bakelants; Greet Daems; Timmy Vanuytsel

Secretaris

Francois Mylle, Algemeen Directeur
2022_GR_00071 - UNESCO-dossier Gezinsverpleging - kennisnemen 2022_GR_00071 - UNESCO-dossier Gezinsverpleging - kennisnemen

Motivering

Aanleiding en context

In 2021 beslisten Stad Geel en OPZ Geel om terug in te zetten op de aanvraag van een UNESCO-dossier voor de gezinsverpleging en Sint-Dimpnaverering voor het 'Register van Goede Borgingspraktijken' voor immaterieel erfgoed. We moesten daarvoor eerst de Vlaamse expertencommissie passeren, die de selectie zou maken van welk Vlaams dossier zou worden verkozen. Op 15 mei 2021 maakte minister van cultuur Jan Jambon bekend dat Vlaanderen de Geelse gezinsverpleging zou voordragen voor het Register van Goede Borgingspraktijken Immaterieel Erfgoed van UNESCO. Het laatste jaar werd er met een uitgebreide werkgroep hard gewerkt aan het Engelse kandidaat-dossier.

De lokale schrijfgroep bestond uit Gonnie Leysen (diensthoofd erfgoed), Bert Boeckx (archivaris OPZ Geel) en Janna Lefevere (coördinator cultureel erfgoed Stuifzand) en in een adviserende rol Greet Vandeperre (vertegenwoordiger van de Gezinsverplegingsraad Geel). De bredere Vlaamse werkgroep ter ondersteuning bestond uit: Arno Beunen (Beleidsmedewerker Internationaal Cultureel Erfgoedbeleid), Frea Vancraeynest (stafmedewerker Histories) en Julie Aerts (adviseur religieus erfgoed Parcum). Ten slotte werd het dossier ook nagelezen door twee experten ter zake: Jorijn Neyrinck van de Werkplaats Immaterieel Erfgoed en prof. dr. Marc Jacobs, professor aan de universiteit van Antwerpen en voorzitter van de commissie erfgoededucatie.

Achtergrond bij de Unesco-conventie immaterieel erfgoed

- De Geelse gezinsverpleging gaat voor een erkenning als immaterieel erfgoed. Dat is het erfgoed dat je niet kunt aanraken, zoals bijvoorbeeld feesten, tradities, rituelen, dialecten, dansen, ambachten, gebruiken,… Immaterieel erfgoed is dus anders dan het gekende ‘Unesco-werelderfgoed’, wat op landschappen en monumenten slaat.

- Bij immaterieel erfgoed zijn de mensen heel belangrijk. Het zijn immers mensen die dit type erfgoed uitdragen en doorgeven. In Unesco-taal noemen ze dit een ‘erfgoedgemeenschap’. Toegepast op de Geelse gezinsverpleging is deze erfgoedgemeenschap heel divers: pleeggezinnen, OPZ Geel, de mensen achter de Dimpnadagen en GheelaMania (organisatoren, acteurs, decorbouwers, naaisters, …), het kerkbestuur van de Sint-Dimpnakerk, het Gasthuismuseum, Geelse verenigingen en bedrijven waar mensen met een psychische kwetsbaarheid meedraaien, de Gelenaren in het algemeen die zich tolerant opstellen t.o.v. mensen met een psychische kwetsbaarheid…  Maar ook mensen van buiten Geel die de stad bezoeken en troost vinden bij Sint-Dimpna en inspiratie bij de gezinsverpleging van Geel, of organisaties die de gezinsverpleging in hun regio hebben uitgerold (die vind je in heel de wereld!) zijn deel van de grote gezinsverplegings- & Dimpna-community. 

- Je kunt bij Unesco als immaterieel erfgoed indienen op twee lijsten: de representatieve lijst of het register van goede praktijkvoorbeelden (of Goede Borgingspraktijken, in Unesco-taal).
Geel kiest voor dat laatste, het Register;

  • omdat we de gezinsverpleging een goed praktijkvoorbeeld vinden van wat immaterieel erfgoed allemaal kan zijn. Niet alleen een processie of een feest, maar dus ook een zorgmodel dat eeuwenoud is maar wel doorheen de jaren meegroeide met de samenleving en vandaag nog steeds een heel waardevolle zorgvorm is.
  • omdat we in Geel en binnen het OPZ alles uit de kast halen om de gezinsverpleging te ondersteunen, door te geven, het verhaal te vertellen. Dat doen we met een waaier aan acties: een sterk gezinsverplegingsteam, een gezinsverplegingsraad, de Dimpnadagen met de ommegang en GheelaMania, een Gasthuismuseum waar alles over Dimpna wordt bewaard en onderzocht, een bezoekerscentrum over het psychiatrische erfgoed en de zorg in Geel, …
  • omdat deze lijst vraagt om je kennis met de wereld te delen. Dat doen we in Geel al jaren. De gezinsverpleging en hoe we hiermee omgaan, de manier waarop we in Geel het kwetsbare omzetten tot een kracht... De gezinsverpleging is een traditie die echt wel het delen waard is. 

Argumentatie

Het UNESCO-dossier is opgesteld in het Engels in het sjabloon dat ter beschikking gesteld wordt door UNESCO (zie bijlage). Per vraag is er een strikt maximum van het aantal woorden opgegeven. Korte samenvatting van het dossier:

- De Geelse psychiatrische gezinsverpleging is het zorgmodel dat naar voor geschoven wordt als beste praktijkvoorbeeld. Dit zorgmodel is gebaseerd op drie pijlers: 

    1. De pleeggezinnen samen met de kostgasten

    2. De Geelse gemeenschap die zorgt voor een inclusieve integratie in de maatschappij

    3. OPZ Geel dat zorgt voor de professionele omkadering van het zorgmodel

- Volgende borgingsacties werden opgegeven als belangrijke acties om er voor te zorgen dat het immaterieel erfgoed van de gezinsverpleging bewaard blijft en vooral wordt doorgegeven naar de volgende generaties. De acties zijn geclusterd in de categorieën opgegeven als belangrijk door UNESCO:

  • Onderzoek, identificatie en documentatie: bijvoorbeeld het project 'Tussen de mensen'.
  • Inbedding in wetgeving en in beleidsplannen van verschillende organisaties garandeert continuïteit.
  • Sensibilisering en doorgeven van het verhaal aan de volgende generaties: via tradities zoals de Sint-Dimpnaommegang; via het heruitvinden van tradities zoals GheelaMania; via het Gasthuismuseum en het bezoekerscentrum van het OPZ...
  • Het uitdragen van de titel 'Barmhartige Stede' via allerlei projecten die inzetten op inclusie van de kwetsbare 'andere', bijvoorbeeld het project 'Toegankelijke Cultuur'.

- Voor het aantonen van exporteerbaarheid/overdraagbaarheid van het praktijkvoorbeeld naar andere landen hebben we volgende modellen naar voor geschoven:

  • de gezinsverpleging als psychiatrisch zorgmodel, vooral als een kwaliteitsvol, kostenefficiënt en duurzaam zorgmodel toepasbaar in ontwikkelingslanden
  • methodes om gemeenschapsvorming en participatie te garanderen binnen projecten rond immaterieel erfgoed
  • beleidsplanning en –evaluatie rond zorg voor immaterieel erfgoed

Om te bewijzen dat de aanvraag voor beste praktijkvoorbeeld ook daadwerkelijk ondersteund wordt door de lokale gemeenschap, vraagt UNESCO om ‘letters of consent’, een soort ‘steunbrieven’, toe te voegen aan het dossier, waarin instellingen en verenigingen die betrokken zijn bij de zorg voor het immaterieel erfgoed akkoord gaan met de aanvraag. 36 instellingen/verenigingen voegden een brief bij het dossier, gaande van minister Jan Jambon, over verschillende expertisecentra zoals Parcum, Histories en FARO tot veel verschillende Geelse verenigingen en organisaties. Ook vanuit internationale hoek kwamen er steunbrieven, bijvoorbeeld van de New Yorkse Ellen Baxter en vanuit Japan.

Als bijlage bij het dossier vraagt UNESCO 10 foto's toe te voegen en ook een film van 10 minuten. De film wordt momenteel opgemaakt door Ief Dams.

Fasering

Verdere timing:

- Voor 31 maart moet het dossier ingediend worden bij de UNESCO-commissie in Parijs.

- De UNESCO-commissie heeft een jaar de tijd om zich te buigen over de ingediende dossiers. Het is mogelijk voor de commissieleden om bijkomende vragen te stellen

- In mei 2023 wordt dan de definitieve beslissing genomen of we een erkenning krijgen of niet.

Besluit

De gemeenteraad beslist:

Artikel 1

De gemeenteraad neemt kennis van de definitieve tekst van het UNESCO-dossier zoals het door Vlaanderen wordt voorgedragen voor het Register van Goede Borgingspraktijken Immaterieel Erfgoed van UNESCO.