2023_CBS_00535 - Gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) ‘Hart voor Ten Aard’ - Nota 'beeldkwaliteit' Hart voor Ten Aard - Beslissen: Goedkeuren

In 2015 besliste het college van burgemeester en schepenen om de mogelijkheden voor het “Hart voor Ten Aard” verder te onderzoeken. Samen met de bewoners van het dorp en ondersteund door ontwerpers van bureau Buur en Omgeving werden voorstellen voorbereid die de woon- en leefkwaliteit van het dorp verder zouden kunnen verhogen. Na twee ontwerpateliers en twee bewonersavonden werd het traject van het ontwerpend onderzoek in oktober van 2015 afgerond met de oplevering van de nota met de conclusies van het onderzoek door bureau Omgeving. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de realisatie van een nieuw dorpscentrum met bijkomende woningen en voorzieningen gewenst is.

Het college van burgemeester en schepenen stemde in zitting van 11 april 2016 in met de voorlopige afbakening van het studiegebied, stelde de projectschepen aan en stemde in met het voorstel voor de vervolgstappen in het project. Onderdelen daarvan moesten zijn: het betrekken van alle eigenaars in het projectgebied bij het plan, het verder uitwerken van het ontwerpend onderzoek tot een masterplan, het continueren van het open planproces met de dorpsbewoners en het opstellen van een RUP voor de herbestemming van de ambachtelijke zone ten noorden van het kanaal naar een andere functie.

Op 11 april 2017 besliste het college van burgemeester en schepenen om bureau Omgeving op basis van de raamovereenkomst voor de ondersteuning van de dienst stadsontwikkeling aan te stellen als ontwerpbureau voor de opmaak van het Masterplan voor het Hart voor Ten Aard.

Het beleidsplan ruimte Geel dat op 4 september 2017 door de gemeenteraad werd vastgesteld als beleidsmatig gewenste ontwikkeling (en intussen definitief werd goedgekeurd door de gemeenteraad in zitting van 16 december 2021), voorziet in vijf strategische projecten waarvan de uitvoering een belangrijke impact heeft op de ruimtelijke ontwikkeling van Geel. Eén daarvan is het strategisch project “Hart voor Ten Aard” (beleidskader “leefbare dorpen”, hoofdstuk 6.3.1).

Tijdens het college van burgemeester en schepenen in zitting van 23 oktober 2017 werd de stedenbouwkundige visie, alsook een voorstel m.b.t. de maximale woondichtheid voor dit project, principieel goedgekeurd door het college. De maximale woondichtheid (40 won./ha) moest duidelijkheid scheppen bij verdere gesprekken met geïnteresseerde projectontwikkelaars.

In 2020 hebben er gesprekken plaatsgevonden tussen projectontwikkelaar ‘J&W woonprojecten’ en de belangrijkste grondeigenaars. Uit deze gesprekken is naar voor gekomen dat deze grondeigenaars hun eigendommen wensen te verkopen aan de projectontwikkelaar voor de realisatie van een totaalproject.

In zitting van 11 januari 2021 heeft het college van burgemeester en schepenen een aantal principiële standpunten ingenomen met betrekking tot de maximale woondichtheid (40 won./ha), de volumes van de voorgestelde woontorens, de aanleg van verharde en onverharde publieke ruimten en de opmaak van een samenwerkingsovereenkomst.

Tijdens een beleidsoverleg op 12 maart 2021 heeft de ontwikkelaar ‘J&W woonprojecten’ een aangepast inrichtingsvoorstel toegelicht aangaande o.a. de afbakening van de projectzone (met inbegrip van het onderzoek m.b.t. een mogelijke uitbreiding van de projectsite richting de kerk en de kerktuin van Ten Aard), de gewenste woondichtheid en bouwvolumes, de uitwerking van een visie m.b.t. de mobiliteitsafwikkeling en een parkeerbalans, voorstel tot invulling van de Pastorie/pastorietuin, de invulling van de publieke groene ruimtes en de verharde publieke pleinfuncties, de concrete invulling van kernversterkende functies en voorzieningen en het geven van een tijdelijke invulling aan de Bloemmolens tijdens de RUP-procedure.

Voorafgaand aan de opmaak van het RUP heeft BUUR Part of Sweco een onafhankelijke analyse gevoerd naar zowel het masterplan Ten Aard (Omgeving, 2017) als het inrichtingsvoorstel van TRiAS architecten (2021). Beide plannen werden op een kritische manier gescreend, waaruit gebleken is dat beide kwaliteiten bevatten maar ook werkpunten. Er werd aan Buur part of Sweco gevraagd om bijkomend ontwerpend onderzoek te doen op basis van de bestaande plannen om over een solide basis te kunnen beschikken voor het RUP en de juiste klemtonen te kunnen leggen in de voorschriften.

Er dient een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) opgemaakt te worden omwille van een noodzakelijke herbestemming van een deel van de percelen in het gebied van KMO-zone naar een gemengde projectzone. De stad neemt de projectregie voor de opmaak van het RUP op zich vanuit haar taak om de ontwikkeling van strategische projecten van derden te begeleiden naar een kwaliteitsvol en uitvoeringsgericht stedenbouwkundig plan en stadsproject. De dienst stadsontwikkeling beroept zich voor de opmaak van het RUP op het raamcontract met BUUR Part of Sweco.

Uit het ontwerpend onderzoek is gebleken dat bijzonder omzichtig moet omgesprongen worden met toekomstige invullingen in het plangebied. De nieuwe ontwikkeling heeft namelijk een behoorlijke schaal in verhouding tot Ten Aard en de nieuwe invulling zal sterk bepalend zijn voor de kwaliteit in de kern van Ten Aard. Aangezien het echter niet wenselijk om een zeer gedetailleerd RUP te ontwerpen wordt voorgesteld om simultaan met de opmaak van het RUP een nota “beeldkwaliteit” op te stellen die als leidraad en toetsingskader zal dienen voor het project Hart voor Ten Aard, alsook voor andere toekomstige projecten in Ten Aard in het algemeen. De dienst stadsontwikkeling beroept zich voor de opmaak van een nota “Beeldkwaliteit” op het raamcontract met BUUR Part of Sweco.

Het onderzoek naar de gewenste beeldkwaliteit is vertrokken vanuit de identiteit en beeldkwaliteit die de dorpskern van Ten Aard vandaag typeert. Enerzijds werd de bestaande identiteit van Ten Aard kernachtig gevat, anderzijds werd ook een beknopte lezing van de identiteit en beeldkwaliteit in de overige kernen in Geel voorzien. Dit laat toe een zekere uniformiteit en herkenbaarheid na te streven tussen de dorpskernen van gelijke grootteorde in Geel, zonder daarbij de eigenheid van de specifieke kern, in dit geval Ten Aard, uit het oog te verliezen.

De hoofdlijnen in de gewenste beeldkwaliteit werden op 30 november samen met de betrokken actoren (Stad Geel, projectontwikkelaar J&W Woonprojecten en architecten, Stuifzand en BUUR Part of Sweco) uiteengezet tijdens een workshop. Dit aan de hand van drie aspecten die de beeldkwaliteit bepalen: dorpsvriendelijke architectuur, dorpse publieke ruimte en collectieve en private tuinen.

Na de workshop heeft het studiebureau de gewenste beeldkwaliteit vervolgens op hoofdlijnen verder uitgewerkt (geen detailuitwerking) en de nodige afstemming voorzien naar de dienst stadsontwikkeling, dienst vergunningen en dienst openbaar domein. Op 24 januari werd een overleg voorzien tussen de betrokken diensten van de stad Geel en BUUR PoS om de draftversie van de nota te tonen en opmerkingen in rekening te brengen. 

De nota “beeldkwaliteit” wordt principieel ter goedkeuring voor het college burgemeester en schepenen gebracht (zie bijlage 1). De nota dient te worden opgevat als leidraad en toetsingskader dat zal dienen voor de verdere uitwerking van het project Hart voor Ten Aard en andere projecten in het deeldorp Ten Aard.

Voorafgaand aan de principiële goedkeuring wordt een toelichting over de inhoud van de nota beeldkwaliteit voorzien tijdens een beleidsoverleg op 24 februari 2023.

Lezing beeldkwaliteit deeldorpen Geel

Op basis van de lezing van de deeldorpen in Geel worden de volgende ambities voor de beeldkwaliteit in de dorpskernen voorgesteld:

• vergroening van de dorpskernen: inrichten en ontsluiten groene open ruimtes in de kernen en relaties leggen naar omliggende landschappen en natuur;
• een publiek domein met verblijfskwaliteit: inzetten op een kwalitatief openbaar domein met ruimte voor ontmoeting en verblijfsplekken;
• een zacht netwerk uitbouwen: naar een leesbare dorpskern met maximale aandacht voor de zachte weggebruiker en duurzame mobiliteit;
• beeldbepalend patrimonium activeren: het historisch erfgoed vormt de identiteitsdrager van de dorpskern. Inzetten op een zinvolle herbestemming van historische bebouwing;
• dorpsvriendelijk bouwen: nieuwe toevoegingen versterken de dorpskern als samenhangend geheel;
• een hernieuwde omgang met grote infrastructuren: relaties intensiveren met het kanaal en de steenwegen;

Lezing beeldkwaliteit deeldorp Ten Aard

Uit de lezing van de Beeldkwaliteit van het deeldorp Ten Aard zijn volgende eigenschappen gebleken:

• Ten Aard als een dorp met twee gezichten: een parochiedorp en een kanaaldorp;
• De sterke aanwezigheid van erfgoed en beeldbepalende gebouwen die de geschiedenis van Ten Aard vertellen;
• De bebouwing spreekt een samenhangende taal, maar wordt ook gekend door een alledaagsheid (dakenlandschap en materialiteit);
• Ten Aard beschikt over een dorpshart met een groen karakter, maar eerder beperkt verblijfsgroen;
• (Potentiële) trage wegen omkaderen en doordringen het dorpshart van Ten Aard;
• Drempelzones fungeren als geleidelijke overgang van woning naar publiek domein;
• Het publiek domein faciliteert bovenal gemotoriseerd verkeer;
• Verblijfsplekken blijken een schaars goed.

Beeldkwaliteit Hart voor Ten Aard

De beeldkwaliteit die wenselijk wordt geacht voor het project Hart voor Ten bouwt verder op de lezing en kan worden omschreven op basis van de volgende krachtlijnen:  

• Een samenhangend dorpshart voor Ten Aard, een gediversifieerd beeld;
• Een samenhangende beeldkwaliteit, gedifferentieerde plekken: de publieke ruimte als drager van het dorpshart;
1. Dorpsplein: een dorps bomenplein, een klimaatrobuuste zoom, een dorpsvriendelijke architectuur, een hellend dakenlandschap, schaalvergroting in een kleinere verpakking, uitnodigend binnenkomen en privacy waarborgen, inpandige terrassen: kwalitatieve, geborgen buitenruimtes, regelmatige raamopeningen voor een rustig gevelbeeld en voorzieningen als kloppend hart voor het dorp. 
2. Bloemenpark: wonen in een postindustriële parktuin en een besloten buitenruimte in de Bloemfabriek.
3. Kanaaldijk: een verstild kaaienlandschap met de herbestemde Bloemmolens met nieuwe silo’s en een herinterpretatie van de directeurswoning.
4. Bermlichaam: een visitekaartje voor het dorp: wonen en werken aan een groene wal.
5. Private en collectieve tuinen: buiten samenwonen in alle intimiteit, gemetste muurtjes en levende hagen.

Na oplevering van de nota “Beeldkwaliteit” is een aanvullend pakket overlegmomenten voorzien dat toelaat om het studiebureau ook te blijven betrekken bij tussentijdse besprekingen van ontwerpvoorstellen of te laten deelnemen aan een vergadering van de kwaliteitskamer bij de toelichting van concrete ontwerpvoorstellen (bij wijze van kwaliteitsbewaking tijdens het ontwerpproces). Daarbij wordt een belangrijk potentieel gezien in de vroege dialoog rond schetsontwerpen, waar de richting en ontwerpkeuzes reeds enigszins worden bepaald.