2023_CBS_00818 - verhogen van de verkeersveiligheid voor fietsers in de tunnel Zandstraat - Beslissen

Op de gemeenteraad van 8 november 2021 stelde raadslid Kennis een vraag over de fietsveiligheid in de tunnel in de Zandstraat.

Het afgelopen jaar kreeg het team mobiliteit een zestal vragen over de fietsveiligheid in de tunnel in de Zandstraat.

De zandstraat, tussen Malosewaver en Laar, ligt op het Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFF) en is een onderdeel van de BFF route vanuit Bel via Malosewaver. Het gedeelte Zandstraat is opgenomen als functionele fietsroute die niet conform is volgens de uitgangspunten van het fietsvademecum. Verder maakt de Zandstraat ook deel uit van het recreatieve fietsknooppuntennetwerk.

Op 27 juni 2022 keurde het college van burgemeester en schepenen de synthesenota van de vervoerregio goed met daarin volgende doelstellingen:

Op 15 december 2022 keurde de gemeenteraad het beleidsplan mobiliteit goed met daarin volgende doelstellingen:

• Leefbare kernen worden met elkaar verbonden in een fietsvriendelijk landelijk gebied;
• Tegen 2030 gebeurt 40% van het woon-werkverkeer, schoolverkeer en andere verplaatsingen met de fiets of te voet;
• dalende trend van ongevallen met fietsers in ondersteuning van de Vision ZERO van Vlaanderen;
• Uitbreiding fietsnetwerk zorgend voor uitstekende verbinding naar alle deeldorpen en omliggende gemeentes;
• Het STOEP-principe gebruiken bij infrastructurele inrichtingen zorgend voor een verhoging van het aantal fietskilometers.

Via de fietsbarometer brengt de provincie Antwerpen objectieve meetgegevens over fietsroutes in kaart. Dit gebeurt op basis van meetgegevens over de aanwezige infrastructuur, fietstellingen, fietsongevallen en enquêtes bij gebruikers. De tunnel in de Zandstraat krijgt in de fietsbarometer een globale score van 3,6/10. Deze is gebaseerd op de effectief gemeten snelheid (40 – 55 km/u; veilige snelheid is 30 km/u), intensiteit van het gemotoriseerd verkeer (in de spits gemiddeld 1 voertuig elke 41 seconden) en een score voor trilcomfort van 3,5/10.

In het gedeelte Laar, tussen Laarsveld en Eikevelden, hangt een Telraam. Daaruit blijkt dat er op dit gedeelte gemiddeld 33 fietsers per uur passeren. Een vergelijking met 25 gelijkaardige straten in een straal van 1 km leert dat het Laar hiermee op een 9^de plaats staat wat betreft het aantal fietsers. Dat maakt van het Laar een goed gebruikte fietsroute in de omgeving, waarvan minstens een deel van de fietsers afkomstig is uit de tunnel Zandstraat.

In het vernieuwde vademecum fietsvoorzieningen is een afwegingskader fietsinfrastructuur opgenomen waarin op basis van het snelheidsregime en de verkeersintensiteiten van het gemotoriseerd verkeer de bijhorende fietsinfrastructuur wordt aanbevolen. Uit dit afwegingskader blijkt dat het wenselijk is om een straat met gemengd verkeer op een bovenlokale fietsroute om te vormen naar een fietsstraat, waarbij er geen doorgaand verkeer wenselijk is én er niet meer dan 1000 voertuigen per etmaal door de straat rijden. Uit tellingen uitgevoerd tussen 5 december en 19 december 2022 blijkt dat er in de Zandstraat 1270 voertuigen per etmaal rijden. Verder blijkt uit de tellingen dat de overheersende weggebruiker op deze fietsroute het gemotoriseerd verkeer is. Van het totaal aantal voertuigen zijn 75% auto’s, 16% fietsers, 6% bestelwagens en 4% vrachtwagens. Gezien het beperkt aantal functies en woningen tussen de Hondstraat/tunnel Zandstraat, de Meerhoutseweg en de Lissevijver geven deze cijfers aan dat heel wat doorgaand gemotoriseerd verkeer (dus geen bestemming in dit gebied) gebruik maakt van de Malosewaver en de Zandstraat, zeker het aandeel bestelwagens en vrachtwagens wijst op een hoog aandeel van doorgaand gemotoriseerd verkeer. Anderzijds is 16% van de totale hoeveelheid verkeer, of bijna 1 op 5, een fietser. Dit wijst op een sterk potentieel voor deze fietsroute. Uit de laatste gemeentemonitor blijkt immers dat 92% van de Gelenaren beschikt over een fiets en 63% minstens wekelijks en 18% minstens maandelijks de fiets neemt voor korte afstanden. Helaas blijkt ook dat slechts 40% van de Gelenaren het veilig vindt om in Geel te fietsen. 

Door het nemen van de juiste maatregelen om de veiligheid en het comfort voor de fietser te verhogen, zal het aantal fietsers in de toekomst sterk toenemen op deze fietsroute.

De dienst openbaar domein – team mobiliteit stelt daarom vier mogelijkheden voor:

1. Verkeersfilter gemotoriseerd verkeer
   Eén van de belangrijkste ingrepen voor het verhogen van de fietsveiligheid en op deze locatie beter dan het invoeren van een fietsstraat is het creëren van een ontvlochtte fietsroute. Dit betekent dat de fietsroute naar het stadscentrum niet samen valt met de route voor gemotoriseerd verkeer. Verschillende Nederlandse studies tonen aan dat ontvlochten fietsroutes een sterke bijdrage leveren aan de fietsveiligheid omdat het aantal ontmoetingen tussen fietsers en gemotoriseerd verkeer tot een minimum beperkt wordt. Er is enkel nog gemotoriseerd verkeer mogelijk naar aanliggende percelen. Uit de coronaperiode blijkt duidelijk dat een afname van het gemotoriseerd verkeer leidt tot een sterke afname van het aantal ongevallen, en dus sterke toename van de verkeersveiligheid. Het aantal ongevallen daalde recht evenredig met de afname van het gemotoriseerd verkeer, maar nam nadien ook weer recht evenredig toe door een toename van het gemotoriseerd verkeer.
   Door het invoeren van een verkeersfilter voor gemotoriseerd verkeer in de Zandstraat, vlak voor het kruispunt met de Hondstraat, wordt de tunnel Zandstraat een veilige en autovrije fietsverbinding naar het centrum. In dit scenario kunnen de verkeerslichten worden verwijderd, waardoor fietsers steeds zonder wachten richting het centrum kunnen fietsen. Door de verkeersfilter voor de Hondstraat te plaatsen, kan ook het huidige sluipverkeer in de Hondstraat geweerd worden. Dit scenario heeft een positief effect op de fietsveiligheid op de hele fietsroute Malosewaver/Zandstraat vanaf de Meerhoutseweg tot aan Laar.
2. Invoeren uitgezonderd plaatselijk verkeer in combinatie met fietsstraat
   Dit scenario is een tussenoplossing waarbij niet alle gemotoriseerd verkeer gefilterd wordt, maar enkel het gemotoriseerd verkeer dat vanaf de Meerhoutseweg via de Malosewaver en Zandstraat naar het centrum rijdt. Dit gemotoriseerd verkeer dient steeds gebruik te maken van het hogere wegennet Meerhoutseweg, Molseweg, Rijn om naar het centrum te rijden.
   Het invoeren van de reglementering uitgezonderd plaatselijk verkeer gebeurt in dit scenario ter hoogte van de aansluitingen van Schrans, Malosewaver en Zandstraat met de Meerhoutseweg. Aan de andere zijde wordt de Hondstraat meegenomen in de reglementering. Zo kunnen bewoners van dit gebied ook met auto nog gebruik maken van de tunnel Zandstraat en de Hondstraat, maar gemotoriseerd verkeer dat van verder komt en geen bestemming heeft in dit gebied kan hier geen gebruik van maken. Door het mengen van fietsers en gemotoriseerd verkeer in deze smalle tunnel is het invoeren van een fietsstraat (zie scenario 3) vanuit fietsveiligheid absoluut wenselijk en kunnen de verkeerslichten niet verwijderd worden. Dit scenario betekent dat er minder gemotoriseerd verkeer op deze fietsroute rijdt, maar dat er voor de fietsers geen vlottere doorgang is door de tunnel. Dit scenario heeft een positief effect, maar beperkter dan scenario 1, op de fietsveiligheid op de hele fietsroute Malosewaver/Zandstraat vanaf de Meerhoutseweg tot aan Laar.
3. Invoeren fietsstraat tussen Hondstraat en Laar
    Alle meldingen die het team mobiliteit kreeg over de fietsveiligheid gaan over het inhalen van fietsers door gemotoriseerd verkeer. Fietsers ervaren dit door de beperkte breedte van de tunnel, in combinatie met de beperkte uitwijkmogelijkheden door de tunnelwanden, als zeer onveilig. De rijbaanbreedte in de tunnel is ongeveer 5 meter. Volgens het fietsvademecum dient de schuwafstand tot een vaste gesloten wand zoals een muur 75 cm te zijn. In de tunnel is er geen schuwafstand voorzien, maar fietsers laten dan instinctief een afstand van ongeveer 50 tot 75 cm tussen de muur en henzelf. Binnen de bebouwde kom dient een voorbijstekende auto minstens 1 meter te laten tussen de auto en de fietser. Dit betekent dat er maar net voldoende ruimte is voor een auto om de fietser voorbij te steken. Aan een snelheid van 50 km/u en in een tunnel komt dit voor veel fietsers, zeker voor kinderen en senioren zeer bedreigend over. Als twee fietsers naast elkaar rijden, bvb ouder en kind, mag een auto volgens de wegcode niet voorbij steken. Door het invoeren van een fietsstraat zullen fietsers zich veiliger voelen en worden gevaarlijke inhaalmanoeuvres onmogelijk. Bijkomend wordt de snelheid hierdoor verlaagd naar 30 km/u. In dit scenario blijft alle huidige gemotoriseerd verkeer mogelijk en kunnen de verkeerslichten niet verwijderd worden. Dit scenario heeft enkel effect op de fietsveiligheid in de tunnel.
4. Verlagen snelheid naar 30 km/u
   Dit scenario houdt enkel het verlagen van de snelheid in de tunnel in. (gevaarlijke) inhaalmanoeuvres blijven nog steeds mogelijk maar zullen nu plaatsvinden aan een lagere en veiligere snelheid. Dit scenario heeft enkel effect op de fietsveiligheid in de tunnel, maar een kleiner effect dan scenario 3.

De dienst openbaar domein – team mobiliteit adviseert om te kiezen voor scenario 1 omwille van volgende redenen:

• Dit scenario voldoet volledig aan de beleidsdoelstelling mobiliteit: het STOEP-principe.
• Dit scenario voldoet volledig aan de beleidsdoelstelling het verhogen van de feitelijke en ervaren veiligheid. Uit de laatste gemeentemonitor blijkt immers dat slechts 40% van de inwoners fietsen in Geel als veilig ervaart.
• Dit scenario zet het meeste in op het behalen van de goedgekeurde doelstellingen van de vervoerregio Kempen.
• Dit scenario ondersteunt de doelstellingen uit het mobiliteitsplan van Geel het sterkst.