Werken aan de vallei
Sinds 2012 is de gebiedscoalitie Kleine Nete met de gouverneur als procesbegeleider aan het ‘Werken aan de vallei’. Via twee strategische projecten (SP I Veerkracht in de vallei 2018-2021 en SP II Méér veerkracht in de vallei 2021-2024) is een hele dynamiek van gebiedsontwikkeling op gang gebracht om de vallei meer klimaatrobuust te maken. Maar het werk is nog lang niet af.
Een nieuw Strategisch Project is nodig om het noodzakelijk maatschappelijk en ruimtelijk veranderingsproces in het hele afstroomgebied van de Kleine Nete hoger op de agenda te krijgen, ook bij de economische actoren die actief zijn in het gebied. Zij spelen immers een cruciale rol om effectief de noodzakelijke omslag naar een herstel van het watersysteem op landschapsniveau te kunnen maken waarbij ook buiten de overstromingsgevoelige vallei ingezet wordt op vasthouden en laten infiltreren van water. Tegelijk zijn zij het die het meest uitgesproken te maken krijgen met de negatieve effecten van de klimaatverstoring en de weersextremen die er het gevolg van zijn.
Zie bijlage voor de volledige projectfiche van het derde strategisch project ‘Kleine Nete’.
Werken in de vallei
Het nieuwe strategisch project zet klimaatrobuust ‘Werken in de vallei’ centraal:
- Hoe richten we de vallei in zodat er ook in de toekomst voldoende water beschikbaar is voor essentiële ecologische en economische processen in droge periodes en geen kwetsbare infrastructuur of voedselproductiegebieden schade ondervinden van overstromingen?
- Hoe richten we bedrijventerreinen en landbouwgebieden klimaatrobuust in? Hoe helpen we landbouwers en bedrijven om hun adaptief vermogen te versterken?
- Hoe houden we rekening met de ruimtelijke impact ten gevolge van decarbonisatie van onze maatschappij?
- Hoe zorgen we voor een duurzame toekomst voor landbouwers en bedrijven in deze veranderende omgeving?
Het strategisch project wil samen met landbouwers, bedrijven en kennisinstellingen een innovatief samenwerkingsverband opzetten dat de motor wordt voor een ruimtelijk-economische transitie in de vallei.
Living Lab Kleine Nete
Het strategisch project zet in op de ontwikkeling van een ‘Living Lab Kleine Nete’ in een focusgebied rond De Zegge, zijnde het gebied tussen de Kleine Nete en de stadskern van Geel.
Doel van het ‘Living Lab Kleine Nete’ is om de verschillende ruimtelijke transitie- en herinrichtingsvraagstukken via concrete projecten en experimenten te faciliteren.
Binnen het gebied zijn er drie zones te onderscheiden met elk een eigen opgave:
Het voorgenomen hydrologisch herstel van de vallei in het kader van de PAS-stikstofsanering vormt het uitgangspunt en zal leiden tot een vernatting van het huidige landbouwgebied. In deze zone wordt ingezet op onderzoeken en ontwikkelen van nieuwe (verdien)modellen voor natte landbouw via het Ruimtelijk Innovatietraject Landbouw.
2. Het openruimtegebied tussen het kanaal en de stadskern van Geel
Binnen dit gebied is de waterkwaliteit slecht als gevolg van het gebrek aan riolering voor de kernen en verspreide bebouwing van Larum en Rauwelkoven. Binnen dit gebied moet ingezet worden op het verhogen van de rioleringsgraad om de waterkwaliteit in de waterlopen naar de lager gelegen valleigebieden stromen te verbeteren. Hier zal het strategisch project inzetten op het activeren van onder andere stad Geel en AQUAFIN voor een versnelde realisatie van de nodige rioleringsprojecten en de aanpak van vervuilende overstorten. Dat is zowel inhoudelijk, psychologisch als strategisch, m.n. om draagvlak en een correcte verdeling van de lasten te bewerkstelligen cruciaal. Zo zijn de landbouwers terecht verontwaardigd over wat wordt ervaren als een beleid van “twee maten, twee gewichten”: landbouwers wordt vervuiling van de omgeving en de waterlopen verweten, terwijl ongezuiverde afvalwater van de huishoudens -schier kritiekloos- in de omgeving en de waterlopen terecht komt. Bovendien draagt de snelle realisatie van de rioleringsprojecten bij tot de doelstelling om gezuiverd water vast- en beschikbaar te houden. Finale doel blijven de normstelling van de Nitraatrichtlijn, de Kaderrichtlijn Water en de ecologische streefwaarden de doelstelling en een werkpunt voor alle betrokken actoren.
3. De stadskern van Geel
Dit is het brongebied van de Zeggeloop en Larumseloop. Grote delen van de waterlopen zijn ingebuisd. Het is een dichtbebouwd gebied. Veel van de nog aanwezige open ruimte staat onder druk van ontwikkelingen en woonuitbreiding. In dit gebied wordt ingezet op structuurherstel van de waterlopen, waterberging en –infiltratie en maximaal behoud en herstel van de onbebouwde ruimte in infiltratiegebieden. Waar toch bijkomende bebouwing aan de orde is, wordt gestreefd naar maximale klimaatadaptieve inrichting van de locaties met ruimte voor water en groen en de nodige compensaties.
Rond het volledige Derde Strategisch Project Kleine Nete zal binnenkort een dossier ingediend worden voor het College van Burgemeester en Schepenen.
De reden om dit dossier nu reeds voor te brengen, zijn de bezorgdheden die de Werkgroep Landbouw Geel wil overbrengen aan het stadsbestuur voor de infossessie ‘Living Lab Kleine Nete’ plaats vindt op maandag 31 maart 2025 en waar de betrokken partijen – waaronder stad Geel – gevraagd zal worden om een intentieverklaring te ondertekenen.
De Werkgroep Landbouw Geel begrijpt dat de focus op natuurherstel een keuze is van hogere overheden (Europa, Vlaanderen, …) en dat het stadsbestuur hier fundamenteel weinig zeggenschap over heeft. De werkgroep begrijpt ook dat bepaalde focuspunten in het Derde Strategisch Project Kleine Nete en in het deelproject Living Lab Kleine Nete interessant kunnen zijn voor het stadsbestuur, bijvoorbeeld het verhogen van de rioleringsgraad om de waterkwaliteit in de waterlopen naar de lager gelegen valleigebieden stromen te verbeteren. De Werkgroep Landbouw Geel wenst het stadsbestuur toch graag te wijzen op een aantal pijnpunten en onduidelijkheden die zware gevolgen kunnen hebben voor landbouwers en particulieren in het werkgebied van het Living Lab Kleine Nete en mogelijk ook in aansluitende percelen aan het werkgebied van Living Lab Kleine Nete.
Experiment
Verschillende leden van de werkgroep landbouw hebben via diverse raden, groeperingen, instellingen uit het landbouwveld de presentatie van het Derde Strategisch Project Kleine Nete en het daarbijhorende Living Lab Kleine Nete reeds één of meerdere keren gehoord. Elke presentatie is anders.
Het lijkt alsof de provincie zelf niet goed weet wat het project concreet inhoudt en wat het doel precies is. De provincie verschuilt zich achter ‘we gaan onderzoeken welke landbouwactiviteiten mogelijk en rendabel kunnen zijn in nat landbouwgebied’. Dat het experiment tijdens de duur van het project en ook erna effect zullen hebben op de percelen van het Living Lab Kleine Nete, maar ook op ingesloten percelen en aansluitende percelen, daar wordt in de projectfiche geen melding van gemaakt. Vernatting en verwildering stoppen niet aan perceelgrenzen.
Locatie
Waarom moet dit experiment uitgevoerd worden in een zone waar landbouwers/ondernemers hun job uitvoeren en hun kost moeten verdienen? Kan dit niet binnen de studie- en onderzoeksomgeving van bijvoorbeeld De Hooibeekhoeve, een instelling van de provincie Antwerpen?
Eind de jaren 50 begin de jaren 60 werd het gebied door de overheid ingericht als landbouwpolder. Onder impuls van de huidige gouverneur werd de dijk van de Kleine Nete in het recente verleden zelfs heraangelegd, net om het landbouwgebied te beschermen tegen overstromingen. Nu wil diezelfde gouverneur het onder water laten lopen.
Bij het begin van deze eeuw werden de landbouwers verplicht om de gronden rond hun boerderij die ze in pacht hadden van de Vlaamse Landmaatschappij aan te kopen. Nu worden ze onder druk gezet om dezelfde percelen te verkopen aan dezelfde overheidsinstelling met de melding dat als ze nu niet verkopen, ze in de toekomst veel minder waard zullen zijn.
De provincie meldt dat binnen het project de pompen niet afgezet zullen worden zolang er vergunde landbouwbedrijven in het gebied liggen. Eind 2029 moeten alle landbouwvergunningen vernieuwd en/of aangepast worden. Hoeveel vergunningen zullen er effectief vernieuwd worden eind 2029? Worden de pompen dan wel afgezet zodat het gebied volledig kan vernatten?
Provincie Antwerpen meldt ook op alle infosessies dat de gronden die de Vlaamse Landmaatschappij aankoopt binnen het voorgestelde projectgebied vrijwillig verkocht worden door de eigenaars/landbouwers. Maar kan je van ‘vrijwillig’ spreken, wanneer elk toekomstperspectief ontnomen wordt door de strengste bemestingsrichtlijnen omwille van ‘grenzend aan natuurgebied’, niet weten of de landbouwvergunning vernieuwd zal worden, …?
Het bestelde LandbouwEffectenRapport (LER) zal eind 2026 klaar zijn, maar wat is het nut ervan als alle landbouwers in het gebied gestopt of vertrokken zijn?
Vragen van de Werkgroep Landbouw Geel aan het stadsbestuur
Het college van burgemeester en schepenen neemt kennis van de opmerkingen en bezorgdheden van de Werkgroep Landbouw Geel rond het Derde Strategisch Project ‘Kleine Nete’ en het daaraan verbonden ‘Living Lab Kleine Nete’.
Het college van burgemeester en schepenen erkent de bezorgdheden van de werkgroep landbouw Geel en zal deze mee overdragen/kenbaar maken aan provincie Antwerpen.
Het college van burgemeester en schepenen bevestigt dat het ondertekenen van het charter rond ‘Living Lab Kleine Nete’ en het eventueel toekomstig engagement rond het Derde Strategisch Project ‘Kleine Nete’ geen automatische goedkeuring geeft van het stadsbestuur aan het definitief vernatten van de projectzone ongeacht de resultaten van de onderzoeken. Het college van burgemeester en schepenen zal deze nota bij op laten nemen bij een eventuele ondertekening van het charter en/of engagement op 31/03/2025 of later.